Adlandirma
Sikorsky firmasinin S-70i Black Hawk modeli lisans altinda uretilip, Aselsan yazilim ve donanim entegrasyonu yapilacak ve bu yeni platforma T-70 adi verilecektir.
Ihale ve Sozlesme Sureci
Proje Adi: Genel Maksat Helikopter Projesi
Amac: Kara Kuvvetleri Komutanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Özel Kuvvetler Komutanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Orman Genel Müdürlüğü’nün ihtiyacı olan toplam 109 adet genel maksat helikopterlerinin tedarik edilmesi.
Kapsam: Türk Silahlı Kuvvetleri ve Kamu Kuruluşlarının Genel Maksat Helikopter ihtiyacının, Türkiye’de lisans altında üretileceği bir model ile tedariki.
Ocak 2005 tarihli Savunma Sanayi Icra Komitesi (SSIK) karariyla proje baslatilmistir.
Projede helikopter sayisi once 32 adet olarak belirlenmistir.
Daha sonra, Orman Genel Mudurlugu’ne 20 adet ve Genelkurmay Elektronik Sistemler Komutanligi’na 2 adet olmak uzere ihaleye 22 adet ilave edilmis ve toplam 54 adet helikopter olmustur.
Acilan ilk ihale Aralik 2007 tarihli SSIK karariyla iptal edilmistir.
Toplam helikopter sayisi 121 adet olarak revize edilmistir.
Daha sonra deniz sartlarina uyumlu olmasi gereken 12 helikopter (Deniz Kuvvetleri Komutanligi’na 6 adet, Sahil Guvenlik Komutanligi’na 6 adet) ihale disina cikartilip hazir alinmasina karar verilmis ve ihaleye esas helikopter sayisi 109’a dusmustur.
Agusta Westland ve Sikorsky firmalari ile gorusmelere baslanmistir.
Savunma Sanayi Mustesarligi (SSM) tarafindan ihale acilmis ve 2 firmadan teklifleri istenmistir.
2 firmayla gorusmeler 2010 yilinda tamamlanmistir.
Nisan 2011 tarihli SSIK toplantisi ile Sikorsky secilmistir.
Subat 2014 tarihinde TUSAS ile Ana Yuklenicilik; Sikorsky ile TUSAS arasinda Ana Alt Yuklenicilik; TUSAS ile ASELSAN, TEI ve Alp Havacilik arasında Alt Yuklenicilik sozlesmeleri imzalanmistir (T0).
Proje Modeli: Lisans altında üretim.
Ana/Alt Yuklenici: TUSAS/TAI (Ana Yuklenici), ASELSAN (Alt Yuklenici), TEI (Alt Yuklenici), Alp Havacilik (Alt Yuklenici), Sikorsky (Ana Alt Yuklenici)
Proje kapsamında helikopter ihtiyaci karsilanacak birimler ve adetleri asagidaki gibidir:
1) Ortak Konfigurasyon:
Kara Kuvvetleri Komutanligi: 20 adet
Hava Kuvvetleri Komutanligi: 6 adet
Ozel Kuvvetler Komutanligi: 11 adet
Genelkurmay Elektronik Sistemler Komutanligi: 2 adet
Jandarma Genel Komutanligi: 30 adet
Emniyet Genel Mudurlugu: 20 adet
2) OGM Konfigurasyonu:
Orman Genel Mudurlugu: 20 adet (yanginla mucadele)
Uretim ve Teslim:
• Lisansin temini: Haziran 2015 (T1 = T0+16 ay)*
Sikorsky, bu sure icerisinde, ABD mevzuatlari geregi lisans altinda uretim ve sozlesme kapsamindaki diger kalemlere iliskin ihracat lisanslarinin alinmasindan sorumludur.
Uretim lisansi, gelecekteki ihtiyaclari da karsilayacak sekilde, toplam 300 adet (191 adedi opsiyon) helikopterin uretimini kapsayacaktir.
• OGM konfigurasyonu ilk teslim: Ocak 2020 (T1+55 ay)* Orman Genel Mudurlugu’ne
• Ortak konfigurasyon ilk teslim: Mart 2020 (T1+57 ay)* Kara Kuvvetleri Komutanligi’na
• Tum teslimatlarin tamamlanmasi: 10 yil (T1+120 Ay)
*: Revizyon mevcuttur. Sayfa sonuna bakiniz.
Maliyet
Toplam Maliyet: ~3,5 milyar USD
Turkiye’nin 20 yillik surecte genel maksat helikopteri ihtiyaci 300 adet olarak ongorulmustur.
Ayrica, Turkiye icin uretilecek her bir helikoptere karsilik, bir helikopter TAI tesislerinde uretilip, Sikorsky tarafindan yurtdisina ihrac edilecektir.
Bu sure zarfında toplam 600 adet (300 adet kullanim ve 300 adet ihrac) T-70 helikopteri uretilmis olacaktir.
Sikorsky, uluslararasi satislarda Turk sanayi kabiliyetlerini kullanma taahhudu vermistir. Taahhut miktari 1,4 milyar USD olup 30 yilda gerceklestirilecektir.
Yerli Katki Payi: ~%67
Ozellikler
T-70, milli gorev techizatinin kolaylikla entegre edilebilecegi monolog bir govdeye sahiptir. Bu govde UH-60L modeline gore %70 daha az parcadan olusmaktadir.
INS/GPS destekli seyrusefer sistemi, gelismis egzos sistemi, GE Hover kızılotesi bastirma sistemi, 4 adet 10 inch genisliginde GGG uyumlu akıllı MFD, Sayisal Otomatik Ucus Kontrol Sistemi, yenilenmis transmisyon ve daha dayanikli T700-GE-701D turbosaft motorlar gibi bircok yeni sistem tasarlanip entegre edilecektir.
Helikopter 10 ton sinifinda olup, 15 tam donanimli asker ile yaklasik 200 km harekat yari capina sahip olacaktir.
Silah sistemi olarak, 2 adet GIAT urunu 20mm capında top ile 2 adet 7.62 mm capinda 6 namlulu M134 Minigun ile silahlandirilabilecektir (ABD izniyle).
Yanginla mucadele gorevlerinde, bambi kovasi ile 2.700 kg agirliginda su tasiyabilecektir.
Not: Standart S-70i ozellikleri icin cok sayida acik kaynaktan bilgi edinilebileceginden buraya tekrar yazmiyorum. Bize ozel modelin tum ozellikleri belli olunca revize ederim.
Sorunlar ve Gecikme
• Ihalenin iptali (2005-2007)
Ilk ihalenin iptal edilmesi yaklasik 3 yillik bir gecikmeye sebebiyet vermistir.
• Sozlesme oncesi sorunlar (2011-2014)
Donemin Savunma Sanayi Mustesari Murad Bayar tarafindan Ekim 2013’te yapilan bir aciklamada [1]:
“Bürokrasi yüzünden Ağustos’ta Sikorsky ile yaptığımız görüşmeleri bir ay durdurmak zorunda kaldık. Sorunları gidermeden önce tam bir ay kaybettik” diye vurguladı. Bayar tekrar başlayan görüşmelerin bu yıl içinde sonlanmasını bekliyor. Bayar, “Problemler ortadan kalkmış değil. Görüşmelerin yeni turu 7-8 Ekim’de başladı. Anlaşmayı bu yılsonuna kadar imzalayabilmeliyiz. ABD Ordusu, Sikorsky’nin bizimle paylaştığı her belgeyi incelemek konusunda ısrar ediyor. kaçınılmaz olarak belgelerin transfer edilebilmesi için görüşmeleri durdurmak zorunda kaldık. Neyse ki bu problemin üstesinden geldik” diye konuştu.
ANLAŞMANIN BÜYÜKLÜĞÜ DE GECİKTİRİYOR
Bayar gecikmelerin bir diğer sebebi olarak anlaşmanın büyüklüğünü gösterdi. Bu büyük ve kompleks bir anlaşma diye Bayar yerli alt yükleniciler olarak çeşitli Türk şirketlerin anlaşmaya dahil olduğunu vurguladı. Bayar, “Süreci zorlu kılan unsuzlardan biri de 7 farklı Türk son kullanıcının bulunuyor” dedi”
Buradan ABD burokrasisinin zorluk cikardigi gorulmektedir.
Aciklanmayan gecikme sebebinin, anlasmanin teknoloji transferini icermesinden dolayi, ABD’li yetkililerin gereginden titiz davranmis olmasi mumkundur.
Ayrica sozlesmenin imzalanmasi asamasina kadar, azami teknoloji transferi ve yerli katki payi amaciyla, bizim pazarliklara devam etmis olmamiz da sureci bir miktar uzatmis olabilir. Nitekim Sikorsky yetkilileri de benzer aciklamalar yapmislardir.
• Lisans sorunlari (2014-gunumuz)*
Lisansin, Sikorsky tarafindan, Haziran 2015’e kadar alinmasi gerekmekteydi.
Ancak Nisan 2016 itibariyle, sozlesme tarihinden itibaren 26 ay gecmesine ragmen, henuz bir ilerleme yoktur.
Is programina gore simdiden 10 aylik bir gecikme soz konusudur.
ABD Kongresi kaynaklari incelendiginde [2], Kongre’ye sunulan tekliflerin 8. sayfasinda:
• T-70 uretim lisansi basvurusunun DDTC 14-133 gonderi numarasiyla,
• T-70 sozlesmesi kapsamindaki diger kalemlere iliskin ihracat lisansi basvurusunun DDTC 14-135 gonderi numarasiyla,
yapildigi gorulmektedir.
Gonderi numaralarinin 14 ile baslamasi, dosyalarin 2014 yilinda hazirlandigini ve Kongre tarafindan hala bir karara baglanmadigini gostermektedir.
Ayni evraktan, en son 6 Ocak 2016’da tekrar dilekce duzenlendigi ve yine bir sonuc cikmadigi anlasilmaktadir.
Sebeplerden biri, yukaridaki gibi, teknoloji transferi kaynakli ABD’li yetkililerin gereginden fazla titiz davranmalari olabilir.
T-LORAMIDS ihalesinde Cin firmasi ile gorusmelere baslanmasi 2014’ten sonra surecin bir sure yavaslatilmasinda etken olabilir.
Ayrica, Kasim 2015’e kadar, Sikorsky’nin Lockheed Martin tarafindan satinalinmasi gorusmeleri surmustur. Bu da firmanin anlasmaya yeterince odaklanamiyor olmasina sebep olabilir veya Lockheed Martin’in “Due Dilligence” asamasinda detayli inceleme icin bilincli bir yavaslatma politikasi uygulamasindan kaynaklanabilir.
Kongre ve Pentagon kaynaklarini inceledigimde, lisansin ne zaman alinabilecegi konusunda kesin bir isarete rastlamadim. Ancak yazismalardan ve ulkelerarasi iliskilerin gunumuzdeki durumunundan gordugum kadariyla 2016 yilinda alinmasi bir surpriz olarak nitelendirilebilir.
Sonucta, projeye baslanmasi kararindan bugune kadar gecen 11 yilin yaklasik 7 yili iptal ve beklemelerle gecmistir. Beklemeler hala devam etmektedir.*
*: Revizyon mevcuttur. Sayfa sonuna bakiniz.
Kritik Proje Ortaklari
• TAI
Helikopterin disli kutulari montajini, kabin, kokpit, kuyruk konisi, yatay ve dikey kuyruk, ana ve kuyruk rotor palleri gibi tum ana parcalarin uretimini;
Modifikasyonlar icin tasarim ve entegrasyon faaliyetlerini;
Son montaj, test ve uçuş islemleri ile teslimatlarini gerceklestirecektir.
• Aselsan
Aselsan Integrated Modular Avionics System (IMAS)
Super MFD (Ucus Yonetim Sistemi, Sayisal Harita Sistemi/TAWS dahil)
Video MFD
KDU (Keyboard Display Unit)
El Kumanda Birimleri
Aviyonik Paneller
ANS (ASELSAN Seyrusefer Sistemi)
ICS (İc Konusma Sistemi)
AVCC (Aktif Titresim Kontrol Bilgisayari)
Yukarıdaki gelistirme faaliyetlerinin ardindan, helikopterlerde kullanilacak olan kritik gorev, seyrusefer, haberlesme ve elektronik harp sistemlerinin uretilmesi ve sistem/yazilim entegrasyon faaliyetlerinin gerceklestirilmesi yine Aselsan tarafından gerceklestirilecektir.
• TEI
General Electric urunu T700-GE-701D motorunun yurticinde uretimi ve montajini gerceklestirilecektir.
Ayrica; motorun nihai testi, kalifikasyonu ve konfigurasyon yonetiminden de sorumlu olacaktir.
Motorun %54 oraninda yerli imkanlar kullanilarak uretilmesi kararlastirilmistir.
Ilk asamada yedekleriyle birlikte toplam 247 adet motor uretilecektir.
• Alp Havacilik
Helikopter ana, orta ve arka disli ve disli kutusu govde asambleleri ve bunlara ait detaylari; motor aksesuar disli kutusu asamblesini; pervane mili govdesi ve ana mil gibi dinamik urunler ve bunlarin montaj gruplarini; mekanik ucus kumanda sistemini; inis takimi detay uretim; saftlari, ucus emniyet yapisal asamblelerini ve yedek parcalarini uretecektir.
• 5nci Ana Bakim Merkezi Komutanligi
Not:
Tum fotograflar UH-60/S-70’lere ait olup temsilidir.
Her hafta, yeni bilgiler isiginda revize edilecektir.
Ilk yayinlanma tarihi: 3 Nisan 2016 saat 10.00
Revizyon-1 (7 Haziran 2016)
SSM ile projenin ana yüklenicisi TUSAŞ, ana alt yüklenicisi Sikorsky Aircraft ve diğer yerli alt yüklenici firmalar arasında, ABD ihracat lisanslarına müteakiben, sözleşmeler imzalanmistir.
Böylece T1 ara hedefine 12 aylık gecikme ile ulaşılmıştır.
İş programında herhangi bir iyileştirme yapılmazsa diğer hedefleri de 1’er yıl otelemek gerekecektir.
Revizyon-2 (22 Haziran 2016)
22 Haziran 2016 tarihinde, Lockheed Martin’e ait, Polonya’daki PZL Mielec tesislerinde yapilan bir torenle, proje kapsaminda gelistirme ve test faaliyetlerinde yararlanilacak 1 adet S70i prototip helikopter teslim alindi.
Lockheed Martin yetkililerine gore, Turkiye tarafindan uretilecek ilk T70’in kalifikasyon ve sertifikasyonunun 2021 yili icerisinde tamamlanmasi planlaniyor. Bu da sozlesme is programina gore asgari 1 yil gecikme anlamina geliyor.
Kaynaklar:
Comments