ABD Savunma Bakanligi 26/02/2016 tarihinde bir kontrat yayinladi [1]. Bildirimde yer alan ifadelere gore:
2 ABD firmasi, Yabanci Askeri Satislar (FMS) kapsaminda Turkiye’ye yapilacak olan 682.900.000 USD bedelli Blu-109 siginak delici bomba govde ve parcalari isinin ihalesini kazanmislardi. Isin tamamlanma tarihi 31/12/2020 idi.
Bunun uzerine sosyal medyada tartismalar basladi. Bu tartismalar, 01/03/2016 tarihinde Defense News sitesinde cikan, Turkiye’nin 683 milyon dolarlik akilli bomba alacagi haberiyle [2] daha da alevlendi.
Kamuoyu, biz, ayni isi yapabilen, Nufuz Edici Bomba (NEB) uretebilirken neden bu kadar yuksek miktarda bir parayi ABD’ye odedigimizi konusuyordu. Hatta aslinda NEB uretemedigimizi iddia eden kisiler dahi cikti.
Blu-109 Nedir?
Blu-109/B, 2.000 lb., serbest dususlu, sertlestirilmis delici bir bombadir.
Betonarme siginak veya sertlestirilmis yapilari delerek icine nufuz eder ve geciktirme tapasi sayesinde iceride patlar. Kabaca, tek delici basliga sahiptir.
JDAM veya Paveway gibi kitlerle gudumlenebilir.
NEB nedir [3]:
Nüfuz Edici Bomba (NEB), yer üstü ve yer altındaki hedeflere karşı kullanılmak üzere tasarlanan, Ardışık Delici Harp Başlığı teknolojisine sahip, beton delici mühimmattır. NEB’in dış geometrisi, güdüm kiti arayüzleri, kütle, kütle merkezi ve eylemsizlik özellikleri MK-84 (2000 lb.) GMB ile benzerdir.
Genel Özellikler:
Düşük çarpma hızlarında ve açılarında dahi yüksek delme etkinliği,
Ön Delici tasarımında kullanılan önceden şekillendirilmiş parçacıklar ile ikincil hedeflere karşı yüksek etkinlik,
Programlanabilir ateşleme zamanları,
Farklı hedef tiplerine karşı kullanılabilme özelliği,
Temel Özellikler:
Boy: 2600 mm
En Büyük Çap: 457.2 mm
Ağırlık: 870 kg
Patlayıcı Tipi
Ön Delici : PBX-110
Ana Delici : PBX-109
Tapa:
Ön Delici : ONUR-1 MOD 4
Ana Delici: FMU-152 A/B
Hedef Tipleri:
Gömülü Sert Hedefler
Sığınaklar
Uçak Hangarları, vb
Güdüm:
NEB, Hassas Güdüm Kiti (HGK) ve GBU-10E/B lazer güdüm kiti ile kullanıma uyumludur. MK-84 (2000 lb.) GMB ile uyumlu tüm güdüm kitleri ile kullanılabilme potansiyeline sahiptir.
Platformlar:
MK-84 (2000 lb.) GMB’nin sertifiye olduğu tüm uçaklardan atılabilme potansiyeline sahiptir.
Delme Etkinliği:
En az 2.1 m 35 MPa güçlendirilmiş beton.
Her iki bomba da aptal (dumb) bomba olup, gudum kitleri ile akilli (smart) bomba unvani kazanmaktadir.
Turkiye’nin JDAM kontrati [4] [5]:
Turkiye, FMS kapsaminda, Amerikan kongresinden, 28/10/2015 tarihinde onaylanan; daha sonra da sadece ana yuklenicinin yanlis yazilmasindan dolayi (Boeing yerine, yanlislikla, Raytheon yazilmis) 07/12/2015 tarihinde duzeltilen (baska degisikligin soz konusu olmadigi sertifikada belirtilmektedir) kontrat kapsaminda asagidakileri alacaktir:
JDAM Kanat Kitleri:
400 adet, Mk84 ile kullanilan, GBU-31(V)1 kiti
300 adet, Mk82 ile kullanilan, GBU-38 kiti
100 adet, Mk82 ile kullanilabilen, GBU-59 Lazer JDAM kiti
200 adet, Blu-109 ile kullanilabilen, GBU-31(V)3 kiti
200 adet, Blu-109 savas basligi (Asagidaki fotografta da gorulen “warhead”).
1.000 adet FMU-152A/B tapa
Destek ekipmani, yedek parca, bakim parcalari, test ekipmani, egitim
Kontrat bedeli 70 milyon USD’dir.
Goruldugu uzere burada herhangi bir bomba alimi degil, gudum kiti ve parca alimi soz konusudur.
Peki Problem Ne?
Problem; aldiklarimizin iddia edildigi gibi cok sayida Blu-109 bombasi degil, cesitli gudum kitleri ve Blu-109 parcalari olmasinda.
Ayrica bedeli de 683 milyon USD degil, sadece 70 milyon USD.
Peki yeni siparisler sonradan eklenmis olamaz mi?
Hayir!
683 milyon USD oldugu bildirilen siparisin teklif alma dokumanini [6] inceledigimizde:
Dokuman 2014 tarihlidir.
Alim sadece; govde, konteyner ve paleti icermektedir.
Teklif alma dokumaninda, dogal olarak, gizli kisimlarin tamaminin uzerinin karartildigi gorulmektedir.
Ancak Sayfa:3’de ihalenin ABD Deniz Kuvvetleri ve ABD Hava Kuvvetleri butcesinden karsilanacagi gorulmektedir. Bu da bu kuvvetlerin alimina yonelik ihale yapildigini gostermektedir.
Kontrol amacli, ABD Hava Kuvvetleri [7] ve ABD Deniz Kuvvetleri [8] genel maksat bomba alim butcesine ait kirilim listeleri incelendiginde ihale ile ortustugu gorulmektedir.
Ihaleyi kazanan firmalari inceledigimizde:
133.811.715 USD’lik kismi, Ellwood National’in W52P1J-16-D-0041 kayit no ile kazandigi [9],
193.615.543 USD’lik kismi, General Dynamics Ordnance’in W52P1J-16-D-0042 kayit no ile kazandigi [10] gorulmektedir.
Bu iki ihalenin toplam bedeli, 327.427.258 USD etmekte ve 683 milyon USD ile ortusmemektedir.
Sonuc
Yukaridaki tum veriler gozonune alindiginda;
Ihalesi yapilan alim 327 milyon dolar tutarinda olup, ABD Hava ve Deniz Kuvvetleri 2015-2019 arasi Blu-109 ihtiyaclarina yoneliktir.
Turkiye’nin 70 milyon dolarlik aliminin buyuk kismi gudum kitlerinden olusmakta, Blu-109 govde ve parcalari bunun icerisinde cok kucuk bir yer tutmaktadir.
Bunlari ekledigimizde dahi 683 milyon USD bedele ulasilamadigina gore muhtemelen ayni sepetin icerisine bir cok sey daha ilave edilmistir.
Bunlarin tumunun Turkiye alimi gibi gosterilmesinin sebebinin, gizlilik amacli olabilecegini degerlendirebiliriz.
Diger yandan NEB ve gudum kitleri ile ilgili suclamalara kisaca deginirsek;
Temmuz 2015’ten beri 2.000 tanenin uzerinde toplam akilli muhimmat kullanildigi cesitli ortamlarda dile getirilmektedir. Artan tehdit seviyesine istinaden, azalan stogu tamamlamak zorundayiz.
NEB, cukur imla hakkina sahip ardisik delici basligi ile Blu-109’a gore daha dusuk carpma hizlarinda ve acilarinda yuksek etki gosterebilen iyi bir muhimmattir. Bu yuzden daha stratejik veya Blu-109’un yeterli olmayacagi yerlerde kullaniliyor olabilir.
Ayrica, NEB imalatina yeni baslandigi icin (ilk montajlar elle yapilmisti), tam kapasite uretim gereklilikleri henuz yerine getirilmemistir. Bu yuzden uretilenlerin kullanilanlardan az olmasi beklenebilir.
Ilk yayinlanma tarihi: 7 Mart 2016 saat 14:40
Revizyon-1 (27 Mayis 2016)
Hata farkedilip duzeltilmis, kontrat icindeki Turkiye’ye ait toplam tutarin 70 Milyon USD’i gecmeyecegi teyid edilmistir.
Kaynaklar: