Savunma Sanayi Mustesari Ismail Demir, ABD merkezli dusunce kuruluslarindan Atlantic Council’in 26 Mayis 2016 tarihinde duzenlenen “Türkiye’nin Savunma Sanayii Politikası” paneline konusmaci olarak katildi.
Ortak urun gelistirme konusunda sorulan bir soru uzerine Demir:
“Uretim konusunda yeterince tecrube sahibiyiz. Artik, uretim konusunda isbirliginden bir adim daha ileri gidip; tasarim, gelistirme ve muhendislik konularinda da isbirligi istiyoruz. Asil amacimiz tum urunde, tum asamalarinda ortak olmak. Bu konularda birkac firma ile gorusuyoruz. Ancak bizim icin onemli bir faktor de kirmizi cizgilerin olmamasi.” seklinde cevap verdi.
F-35 ile ilgili sorulan bir soru uzerine ise:
“3 yil once ortak ulkelerin aklinda cok soru isareti vardi. Simdi ise bazi problemler ve gecikmeler olmasina ragmen yolunda gidiyor diyebiliyoruz.”
“Kuskucu yaklasimlarin yok olmaya basladigini umuyorum. Benim de katildigim F-35 konferansinda Hollanda’nin ucaklarinin teslim edildigi videolar izlettirildiginde herkes rahatladi. Belki daha pahalli ve daha gec teslim ediliyor ancak boyle projeler kolay degildir. Cikarilan dersler var ve bu dersleri biz de kendi projelerimizde kullanabiliriz.”
“Turkiye F-35 konusunda bazi uretim islerini aldi. Uzun vadede bazi bakim ve onarim operasyonlarini ustlenecegiz.” dedi.
TF-X konusunda sorulan bir soru uzerine:
“Yabanci teknoloji ortaklari belirleme surecindeyiz. Amacimiz, kirmizi cizgilerin olmadigi ve sonunda ucaga bizim sahip olabilecegimiz bir proje.”
“Projeye olumlu bakiyoruz, ancak riskleri de biliyoruz. Yavas ama emin adimlarla gidecegiz. Ozgun bir urun sahibi olmak, hedeflenen tamamlanma suresine uymaktan daha onemli olabilir. Hedeflenen sureyi tutturmak icin ozgun urunden feragat edemeyiz.” dedi.
Gelecek 5 yil icerisinde ar-ge ve ust seviye projeler oncelikleriniz nedir seklinde gelen bir soruya Demir soyle cevap verdi:
“Siyasi otoritede, teknolojik ilerleme ve anahtar teknolojilere sahip olma konusunda buyuk bir istek ve destek var. Gerekli insan kaynagina sahip olmak ve uluslararasi isbirlikleri bu konuda onemli. Bu tip isbirliklerinde ulkeler arasi bagimlilik, seffaf ve karsilikli olmali.”
Cumhurbaskani’nin saldiri savunmadan daha onemlidir aciklamasi Turkiye’nin politikasinda bir degisiklik anlamina mi geliyor seklinde bir soruya cevabi:
“T-LORAMIDS projesinde acil ihtiyacimiz olmasina ragmen 4 yil civarinda sureler teklif ediyorlardi. Biz de gereken minimum adetleri konuslandiralim ama ayni zamanda bizim de icinde yer alacagimiz bir yol haritasi cizelim dedik, stratejimiz buydu.”
“Ozgun bir sistem gelistirmeye devam ediyoruz. Bu konuda yabanci ortaklarla isbirligine acigiz.”
“Savunma bizim oncelegimiz, ancak caydiriciligin iki ayagi vardir: savunma ve saldiri. Savunma tek basina %100 yeterli degildir.”
Turkiye gelecek 20-30 yilda hangi konulari stratejik goruyor seklinde bir soruya cevabi:
“Uzun menzilli hava savunma sistemi bizim onceliklerizden biri.”
“Iletisim ve gozetleme uydu teknolojileri bizim icin onemli.”
“Denizcilik projeleri, denizalti ve firkateynler onemli. Sadece gemilerin kendisi degil entegrasyonu yapilan sistemler de.”
“Kara kuvvetleri alaninda; daha fazla tespit, erken ihbar, istihbarat, gozetleme, elektronik harp, veri degerlendirme konulari onemli.”
ABD ile uzun sure konusulan silahli IHA’larin temini konusunda ne noktadasiniz ve aciliyetiniz nedir sorusuna cevabi:
“Kinaye amacli degil ancak bazi projelerin ABD tarafindan onaylanmamasina mutesekkirim. Bizi kendi urunlerimizi gelistirmeye zorladi. Acil olarak taktik IHA gelistirdik ve silahlandirdik. SSM olarak biz silahli IHA konusunu kapattik. Bazi gudumlu muhimmatlar mesela, kendi urunlerimizi gelistirdik.”
“Talep ettigimizde reddedilen bazi silahlar ve teknolojiler var. Gercekten anlasilmali ki biz bir sekilde gelistirecegiz. Biraz daha uzun surebilir, daha pahalliya mal olabilir fakat engellemek (size) yardimci olmayacak. Talebimiz reddedilince (bizde) buyuk bir psikolojik etki yaratiyor ve okyanusun diger tarafi (ABD) bunu gercekten anlamiyor.”
“Bir urunu engellemek amaca hizmet etmez, duygulari incitir, bir sekilde yine yapariz; ancak (reddetmezlerse) nasil “kullanilacagini” oturup mantikli bir sekilde konusabiliriz.”
Savunma sanayi yatirimlariniz icin ABD’den baska hangi ulke ve sirketler sizin icin onemli sorusuna cevabi:
“Herseyden once, Bati sirketleri ile isbirligi yapmak istiyoruz.”
“Cin hava savunma sistemi icin gorusmelere baslanmasinda onceligimiz teknik konular ve teknoloji transferi idi. Zannedildigi gibi ABD’nin baskisi yuzunden politikamizi degistirmedik. Ancak teknoloji seviyesini ve diger sartlari birlestirince “attigin tas urkuttugun kurbagaya degmez” deyisini aklimiza getirdi (ve vazgectik), analizimiz buydu.”
“ABD ve bati ulkeleri daha oncelikli olmakla birlikte, her ulkeyle isbirligine acigiz.”
DEGERLENDIRME
ABD, Turkiye baska ulkelerle isbirligi yapar mi yoksa onlara hala biat ediyor muyuz anlamaya calisiyor.
Bizim yeni pozisyonumuzu anlamaya yonelik bir arpa boyu yol alabilmis durumda degiller. Nasil ortak is yapabiliriz degil nasil mal satabiliriz konusu uzerinde odaklanmislar.
Biz de mumkun oldugunca kirmadan ve yumusak bir sekilde, herhangi bir kisitlama soz konusu olmaksizin ortak proje gelistirelim yoksa bunu saglayacak baska ulkelerle de calisabiliriz demek istiyoruz. Tabii bu konuda G. Kore disinda dikkate alinacak ornekler de gosteremiyoruz.
SSM, daha pahalli ve daha gec teslim ediliyor olsa bile, F-35 projesinin arkasinda duruyor.
TF-X konusunda yabanci teknoloji ortaklari belirleme surecindeyiz. Bu ortaklarin hangi konularda projeye destek saglayacagi aciklanmiyor ancak fikir haklarina azami sekilde sahip olabilecegimiz bir platform amacladigimiz anlasiliyor. Ozgun bir ucaga sahip olmak icin zamaninda teslimden feragat edebiliriz.
F-35 ve ozgun TF-X’e guclu bagliligimizi gorunce, yakin gelecekte savas ucagi envanterimizde meydana gelebilecek yetersizlikler konusunda bir calisma yapildigini veya cogu zaman oldugu gibi son anda yapilacagini umuyorum.
Ingilizce konusmanin tamami icin: