Savunma Sanayi Mustesarligi 2015 yili faaliyet raporu, 21 Mart 2016 tarihinde internet sitesinde yayinlanmistir [1].
SSM raporlari, ulke savunmasina etki eden konularda ve savunma sanayi hakkinda gelecege dair ipuclari icerir.
Bu yazida raporun projeler, harcamalar ve cok bilinmeyen kisimlarini degerlendirmeye calisacagim.
GENEL BILGI
Savunma Sanayi Icra Komitesi Uyeleri (Sayfa:10)
“3238 sayılı Kanun çerçevesinde oluşturulan ve sistemin asıl karar mekanizması olan SSİK’in üyeleri; Başbakan, Genelkurmay Başkanı ve Milli Savunma Bakanı’dır.”
Zannedildigi gibi Bakan Yardimcisi, Savunma Sanayi Mustesari, diger bakan ve burokrotlar karar almada asli unsurlar degildir.
Savunma Sanayi Destekleme Fonu (Sayfa:11,12)
Fon hesabi, Turkiye Cumhuriyet Merkez Bankasi’nda tutulmaktadir.
Fon Kaynaklari asagidaki sekildedir:
• Gelir ve Kurumlar Vergisi: Hasilat uzerinden %3,5 pay ayrilmaktadir.
• Sans Oyunlari Hasilatindan Ayrilacak Pay: Milli Piyango, At Yarisi ve Futbol Musabakalari uzerinden ayrilan pay.
• Milli Savunma Bakanlıgi Butcesinden Modern Silah, Arac ve Gerecler Icin Ayrilan Odenek: Kaynagi Milli Savunma Bakanligi butcesinden karsilanan tedarik projeleri kapsaminda, SSIK kararina gore fona kaynak aktarilabilir.
• Hafif Silah Ithali Satisi Geliri Safi Hasilati: Ozel ve tuzel kisiler icin ithal edilen silah ve mermilerin satisindan elde edilen net hasilatin % 80’i fona gelir olarak aktarilmaktadir.
• Fon Mal Varligi Gelirleri: Kullanilmayan fon kaynaklarinin faiz gelirleri.
HARCAMALAR VE GENEL BEKLENTILER
Gelir ve Gider (Sayfa:29,53)
“SSDF 2015 yili geliri 9.041.029.906 TL olup, gideri ise 4.033.915.669 TL’dir (SSDF gelir ve gider tutarlarina MSB butcesinden ve diger kurum butcelerinden aktarilan tutarlar ve bu kapsamda yapilan odemeler dahil degildir).
SSDF’nin 31/12/2015 itibariyla Hazine nezdinde tahakkuk etmis 13.240.391.078 TL alacagi mevcuttur.”
Savunma Sanayi Mustesarligi, 2015 yilinda, Savunma Sanayi Destekleme Fonu gelirinin sadece %45’ini kullanmistir.
Hazinede, 4,5 milyar USD civarinda birikim vardir. Bu da gelecekteki projelerin desteklenmesi acisindan iyi bir gostergedir.
SSM tarafindan 2015 yilinda gerceklestirilen toplam savunma harcamalari ise 5.747.749.764 TL’dir.
Performans Hedefi (Sayfa:22)
“2016 yılında S&H sanayii 2 Milyar $ ihracat, toplam 8 Milyar $ ciro gerçekleştirecektir.”
Savunma & Havacilik Sanayi’nin son 5 yillik performansi:
2011: 4.38 milyar USD ciro ve 1.09 milyar USD ihracat (yurt ici ciro 3.27 milyar USD)
2012: 4.75 milyar USD ciro ve 1.26 milyar USD ihracat (yurt ici ciro 3.49 milyar USD)
2013: 5.08 milyar USD ciro ve 1.57 milyar USD ihracat (yurt ici ciro 3.51 milyar USD)
2014: 5.1 milyar USD ciro ve 1.65 milyar USD ihracat (yurt ici ciro 3.45 milyar USD)
2015: 5.5 milyar USD ciro (tahmin) ve 1.66 milyar USD ihracat (yurt ici ciro 3.84 milyar USD)
Gecmis yillarin S&H sanayi ciro ve ihracat performansina bakinca, 4 yilda toplam cironun %20, ihracatin %52, yurt ici cironun ise %17 arttigi gorulmektedir.
Yurt ici ciro neredeyse sabit kaldigi icin, firmalarimizin bu sikisikligi bir nebze de olsa asmak icin ihracata yoneldigi anlasilmaktadir.
Ancak 2013 yilindan itibaren; ciro 5.08-5.5 milyar USD bandinda, ihracat 1.57-1.66 milyar USD bandinda, yurt ici ciro ise 3.51-3.84 milyar USD bandinda sikisan bir goruntu sergilemeye baslamistir.
Buradan ihracatin da doyum noktasina yaklastigi ve neredeyse sabitlendigi gorulmektedir.
Turk savunma ve havacilik sanayi onunde son 3 yildir bir turlu asamadigi bir “durgunluk tuzagi” belirmistir: 5.5 milyar USD toplam ciro ve 1.7 milyar USD ihracat.
Yurt ici pazari her ekonominin itici gucudur. Bu savunma sanayi icin de farkli degildir.
Yurt ici pazarina urun veren firmalar; buyumekte, artan gelirleri ile ar-ge payini ve urun cesitlerini de arttirmakta, gelirleri ile yurt disinda satis pesinde kosmakta ve boylece ihracatta da satis sanslarini yukseltmektedirler.
Bu yuzden, sektorun bu “durgunluk tuzagi”ni asabilmesi ve dinamizm kazandirmak icin oncelikle yurt ici alimlari arttirmaliyiz.
Daha sonra da firmalarimizi ihracata yoneltmek icin cesitli tesvikler uygulamaliyiz. En onemlisi ise etki alanimizdaki yogun alim yapacak ulkelerle hukumetler arasi iliskileri guclendirmeli ve Turk firmalarinin ihalelere kabulunun onunu acmaliyiz.
2016 yili hedeflerine ulasilabilmesi icin ciroda %45, ihracatta ise %20 artis gerekmektedir.
Yukaridaki sebeplerden dolayi bu rakamlara ulasilabilmesi mumkun gorulmemektedir.
Su andaki resimde, 2016 yilinda satis ve teslimlerde radikal bir artis da beklenmemektedir.
Ancak Ic Guvenlik harekatlari (terorle mucadele) kapsaminda ihtiyac olacak yeni ekipman alimlari, bolgemizdeki savas durumu, Ortadogu ve Kuzey Afrika’da tehdit algisinin artmasi sonucu acil tedarik ihtiyaclarinin ortaya cikmasi gibi konjonkturel degisikliklerin yasanmaya baslanmasi yukaridaki tablonun etkilerini kirabilir.
USD/TRL capraz kurundaki degisimler de gostergelerde fiktif iyilesmelere veya kotulesmelere sebep olabilir. Ancak bunun uzun vadede bizi yaniltmasina izin vermemeliyiz.
SSM Tedarik Yaklasimi (Sayfa:28)
Yukaridaki grafikten de hareketle;
2010-2020 arasi ozgun tasarimlarin ve yerli uretimin artacagi bir surecin baslangicidir.
2020-2030 arasinda ise mutlak yeterlilik (kritik alt sistemleri de iceren yerli uretim ve kisitlamalarin etkisinden kurtulmak) ve ileri teknoloji hedeflenecektir.
Bu da, bugun sorulan “Ne zaman kendi kendimize yeten ve kimsenin yapmadigi ozgun urunler yaratabilen bir ulke olacagiz?” sorusuna cevaptir.
SSM en gec 2030 sonunda bu duruma gelmeyi planladiginin sinyalini vermektedir.
Pratikte bu surelerin uzerine bir kac yil yanilma payi eklemekte fayda goruyorum.
Ihracatin Arttirilmasini Tesvik (Sayfa: 34,35)
“Müsteşarlık tarafından 2015 yılı içerisinde Büyükelçiler Konferansı, Yabancı Askeri Ataşeler Toplantısı, Genelkurmay Dış Askeri İlişkiler Değerlendirme Toplantıları, NATO Endüstri Forumu, Amerikan-Türk Konseyi (ATC) Konferansı, 21. yy’da Türkiye ve Afrika Paneli, Türkiye-İtalya Endüstri Günü ve Afrika’da Türkiye İçin Yatırım Fırsatları ve İşbirliği İmkanları Paneli’ne katılım sağlanmıştır.
Ayrıca, İngiltere, Bosna-Hersek, Katar, Almanya ile yapılan Savunma Sanayi İşbirliği (SSİ) toplantılarına ve Pakistan, Azerbaycan, Katar, Bahreyn, Suudi Arabistan, İngiltere ile yapılan Üst Düzey Askeri Diyalog (ÜDAD) toplantılarına iştirak edilmiştir.”
“Türkiye ve Uruguay arasında, Uruguay’ın ihtiyaç duyduğu Sınır-Sahil Güvenlik Sistemleri ve Uydu Haberleşme Altyapısı Entegrasyonu kapsamında işbirliğine yönelik niyet mektubu imzalanmıştır.
Kazakistan ve Türkiye arasında önümüzdeki 2 yıl işbirliği faaliyetlerini içeren mutabakat muhtırası imzalanmıştır.”
Yukaridaki ifadelerden de anlasilacagi uzere ihracatin arttirilmasina yonelik olarak yogun ulkelerarasi faaliyetler surdurulmektedir.
Bu kapsamda Turkiye; Avrupa, Afrika, Ortadogu, Yakin Dogu ve Turki Cumhuriyetlere uzanmaya calismaktadir.
Ancak platform bazinda (buyuk sistemlerdeki) ihracat kisitlamalarinin bu faaliyetleri nasil etkiledigine deginilmemis. Bunu ihracatin onundeki buyuk bir tehlike olarak goruyorum.
Sayfa:35’de firma bazinda ihracatlardan da bahsedilmekte olup ilgilenenlerin okumasi tavsiye edilir.
GELISTIRME PROJELERININ ILERLEME DURUMU (SAYFA:37-40)
Asagida onemli buldugum projelerle ilgili duyumlarimi ve kisisel goruslerimi de ilave ederek degerlendirmeler yapacagim. Ilgilenenler, diger projeleri, referans verilen sayfalardan inceleyebilirler.
ALTAY Projesi (Sayfa:37)
“Altay Projesi kapsamında, halihazırda PV1 ve PV2 prototip üretimleri tamamlanmış olup sistem kalifikasyon süreci devam etmektedir. Sistem Kalifikasyon ve Kabul Testleri’nin 2016 Ekim ayına kadar tamamlanması hedeflenmektedir.”
Uzun suredir merakla beklenen, “Altay’in testleri ne zaman bitecek?” sorusuna cevap almis oluyoruz.
Altay’in testlerinin, bir sorunla karsilasilmamasi durumunda, Ekim 2016’da tamamlanacagini goruyoruz.
Ayrica Otokar firmasi, Altay ile ilgili seri uretim teklifini Ocak 2016’da iletti.
Tum bu gelismeler isiginda projede bu sene yeni haberler bekleyebiliriz.
ATAK Projesi (Sayfa:38)
“ATAK Projesi kapsamında 2 adet Erken Duhul ve 1 adet ATAK Faz-1 helikopterinin seri üretim faaliyetleri tamamlanmış ve Kabulleri yapılmıştır”.
Bu kabullerle 2015 sonuna kadar teslim edilen Atak sayisinin 9 EDH ve 1 adet Faz-1 (B1) oldugunu goruyoruz.
SSM Ismail Demir bir roportajinda 2016 sonunda Faz-1 (T-129 B1) helikopter sayisinin 18’e ulasacagini bildirmistir.
Bu da 2016 yili icerisinde 17 adet daha Faz-1 tesliminin yapilacagini gostermektedir.
Nitekim 2. ve 3. T-129 B1 helikopterin uretiminin de tamamlandigi ve testlerinin yapildigi konusulmaktadir.
Ozgun Helikopter Projesi (Sayfa:38)
“Özgün Helikopter Programı kapsamında, Sistem İsterleri Gözden Geçirme Toplantısı gerçekleştirilmiş ve programın Sistem İsterleri Gözden Geçirme Aşaması başarıyla tamamlanmıştır. Mütakiben Ön Tasarım Gözden Geçirme Toplantısı gerçekleştirilerek bu aşamadaki faaliyetler başarıyla tamamlanmıştır.”
Haziran 2013’te SSM ile TAI arasinda sozlesmesi yapilan projede program takvimi avans odemesini muteakiben Eylul 2013’te baslamistir.
Sozlesmeye gore, ilk test ucusunun Eylul 2018’de (T0+60 ay) gerceklestirilmesi ve EASA (Avrupa Sivil Havacilik Otoritesi) sertifikasinin Nisan 2020’de (T0+79 ay) alinmasi gerekmektedir.
2015 yilinda on tasarim gozden gecirme toplantisinin tamamlandigi gorulmektedir.
Motor icin TAI ile LHTEC (Honeywell International ve Rolls-Royce ortak girisimi) arasinda Aralik 2015’te motor tedariki anlasmasi da imzalanmistir.
Diger bilesenleri hakkinda detayli bilgi verilmediginden, projenin cok sikisik bir takvimde ama simdilik programa uygun gittigini kabul etmek durumundayiz.
Genel Maksat Helikopteri Projesi (Sayfa:38)
“Genel Maksat Helikopteri Projesi kapsamında sözleşme görüşmeleri tamamlanmış olup; Ana Yüklenicilik, Ana Alt Yüklenicilik ve Alt Yüklenicilik sözleşmeleri imzalanmıştır. Helikopterin Türkiye’de lisans altında üretimi ve sözleşme kapsamındaki diğer kalemlere ilişkin faaliyetler devam etmektedir.”
Subat 2014’te SSM ile TAI arasinda 109 adet T70 helikopteri (Sikorsky S70i helikopterinin lisans altinda ve Aselsan aviyonikleri ile T70 adiyla) uretilmesi sozlesmesi imzalanmisti.
Sozlesmeye gore Haziran 2015’te uretime baslanmasi, Ocak 2020’de ilk helikopterin teslim edilmesi gerekiyordu.
LM’den uzun suredir ses cikmadigi icin durduruldugu konusulmaya baslanan bu projede, hala bir atilim gerceklestirilmedigi gorulmektedir.
(Revizyon: Detayli bilgiyi 3 Nisan 2016 tarihli Genel Maksat Helikopteri yazimda bulabileceksiniz)
Hurkus Projesi (Sayfa:38)
“HÜRKUŞ-A Projesi kapsamında, ilk uçak ve ikinci uçak kapsamında sortiler ve havada kalış süreleri test edilmiştir. EASA sertifikasyon test işlemleri gerçekleştirilmiş ve testler devam etmektedir. Yorulma uçağı tasarım ve üretim faaliyetleri tamamlanmıştır.”
Rapordan 2 adet yapisal (statik ve yorulma) test ucaginin uretiminin tamamlandigini gormekteyiz.
Nitekim 2016 yilindaki haberlerden de bu testlerin devam ettigini okumaktayiz.
EASA C-23’e uygun sivil havacilik sertifikasinin 2016 ortasinda alinmasi planlanmaktadir.
“Yeni Nesil Temel Eğitim Uçağı Projesi kapsamında, yurtiçinde Lite Head Up Display teknolojisinin kazanılması ve ASELSAN firması tarafından Merkezi Kontrol Bilgisayarı, grafik MFD ve sayısal dahili haberleşme sistemi gibi aviyonik sistemlerinin geliştirilmesi çalışmaları devam etmiştir. Hava ve Kara Kuvvetleri Komutanlığının yakın hava destek harekat görevlerini karşılayacak olan silahlı Hürkuş-C modelinin kavramsal tasarım çalışmaları Hürkuş-B Sözleşmesi kapsamında gerçekleştirilecektir.”
Hurkus-B’ye yonelik aviyoniklerin gelistirmelerinin devam ettigini gormekteyiz.
Hurkus-B sozlesmesi geregi, 15 adet ucagin tamaminin 2018-2019 arasi teslim edilmesi beklenmektedir.
Bu kapsamda Hurkus-C kavramsal tasariminin da gerceklestirilecegi gorulmektedir. Hurkus-C prototipi ile ilgili bilgi verilmemektedir.
TF-X Projesi (Sayfa:38)
“Milli Muharip Uçak Geliştirilmesi Projesi kapsamında Ön Tasarım Aşaması faaliyetlerine devam edilmiştir. Ön Tasarım Sözleşmesinin Ana Yüklenici TUSAŞ ile sözleşme çalışmaları devam etmektedir. Bu çerçevede projeye destek verecek olan Yabancı İşbirliği Firması seçimine yönelik değerlendirme süreci tamamlanmış ve görüşülecek firma belirlenmiştir. Motor ve konfigürasyon seçim çalışmaları ve sözleşme görüşmeleri devam etmektedir.”
SSM Ismail Demir bir roportajinda, BAE Systems (yabanci isbirligi firmasi) ile gorusmelerin devam ettigini bildirmistir.
Konfigurasyon icin, 2015 Ocak ayinda Basbakan Ahmet Davutoglu tarafindan cift motorlu modelin olacagi bildirilmistir.
Motor icin, Eurojet firmasi ile gorusulmektedir.
ANKA Projesi (Sayfa:39)
“Özgün TİHA (MALE) Geliştirme Programı (ANKA Geliştirme) kapsamında tasarım olgunluğunun ve yetkinliğin artırılması için ilave test uçuş faaliyetleri sürdürülmektedir. Blok B konfigürasyonu kapsamında SAR entegrasyon çalışmaları sürdürülmektedir.
ANKA-S Projesi kapsamında Sistem Gereksinimleri Gözden Geçirme, Ön Tasarım Gözden Geçirme safhaları ve Kritik Tasarım Gözden Geçirme safhaları tamamlanmıştır.”
ANKA-B Sentetik Aciklikli Radar entegrasyon calismalarinin devam etiigi gorulmektedir.
ANKA-S kritik tasarim gozden gecirme safhasinin tamamlanmasi prototip imalati konusunda calisildiginin gostergesidir.
Aralik 2015’te ANKA-B gorunumlu prototipin test ucusu goruntuleri medyaya dagitilmistir.
ANKA-A diyebilecegimiz bir konfigurasyonun Subat 2016’da terorle mucadele kapsaminda kullanilmasi haberi medyaya dagitilmistir.
Bayraktar TB2 IHA Projesi (Sayfa:39)
“Taktik İHA (Pist) Geliştirme Projesi kapsamında 1’inci Taktik İHA Sistemi Kabul Testleri ve 2’nci Taktik İHA Sistemi Kabul Testleri tamamlanmıştır. Taktik İHA Sistemine yönelik Eğitimler tamamlanmıştır. Taktik İHA Sistemlerinin kurulum ve entegrasyon faaliyetleri tamamlanarak K.K.K.lığı envanterine alınmıştır.”
Kasim 2015’te silahli test goruntusu yayinlanmistir.
SSM Ismail Demir ile yapilan bir roportajda, silahli konfigurasyonun tesliminin Haziran 2016’ya kadar yapilacagi bildirilmistir.
Vestel Karayel IHA (Sayfa:39)
“Taktik İHA (Katapult/Paraşüt) Geliştirme Projesi kapsamında bugüne kadar 2 (iki) adet hava aracının üretimi teslim edilmek üzere tamamlanmıştır. 4 (dört) hava aracının üretimi devam etmektedir.”
Vestel Karayel IHA’nin uretimlerinin 2015 sonunda tamamlanamadigi gorulmektedir.
Konuyla ilgili katapult sisteminin temini ile ilgili teknik problemler oldugu konusulmaktadir.
Hisar-A ve Hisar-O Projeleri (Sayfa:39)
“HİSAR-A ve HİSAR-O Projeleri kapsamında sistem tasarım aşaması tamamlanmış olup alt sistem geliştirme ve test faaliyetlerine devam edilmiştir. HİSAR-A Projesine ait Balistik Test Füzesi-2 ve Kontrol Test Füzesi-1 Atışları başarıyla test edilmiştir.”
Hisar-A ile ilgili sinirli sayida test yapildigi, Hisar-O ile ilgili test yapilmadigi gorulmektedir.
Milli Savunma Bakani Ismet Yilmaz, Subat 2016’da TBMM Plan ve Butce Komisyonu’nda yaptigi bir konusmada; Hisar-A’nin 2020’de, Hisar-O’nun 2021’de hizmete girecegini aciklamistir.
Modern Piyade Tufegi Projesi (Sayfa:39)
“Milli (Modern) Piyade Tüfeği Projesi kapsamında, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu ve Kalekalıp Makina ve Kalıp Sanayi A.Ş. ile MPT-76 üretimine ilişkin Seri Üretim Sözleşmeleri imzalanmıştır.”
2015 yili icerisinde MKEK ile 20.000 adet, Kalekalip ile 15.014 adet MPT-76 uretilmesine dair sozlesme yapilmistir.
SSM Ismail Demir Mart 2016’da verdigi bir roportajda, 500 adet tufegin Temmuz 2016’da teslim edilecegini, kalan tufeklerin ise 18 ayda teslim edilecegini aciklamistir.
CAFRAD Projesi (Sayfa:40)
“Radar – Çok Amaçlı Faz Dizinli Radar (ÇAFRAD Faz-1) Projesi kapsamında, Kritik Tasarım Safhası tamamlanmıştır. Sistem Gelişim ve Üretim Safhası faaliyetlerine devam edilmektedir.”
Prototip uretim faaliyetlerine devam edildigi gorulmektedir.
Aselsan 2015 yili faaliyet raporunda, 2016 yılı içinde prototip birimlerle entegrasyon ve tasarım doğrulama faaliyetlerinin gerçekleştirilecegi yer almaktadir.
DEVAM EDEN PROJELERLE ILGILI GENEL VERILER (Sayfa: 48-50)
“SSM tarafından yürütülen ve sözleşmesi imzalanmış 233 adet tedarik projesinin proje modellerine göre dağılımı aşağıda verilmektedir:
SSM tarafından yürütülen ve sözleşmesi imzalanmış 233 adet tedarik projesinin toplam 85.428.873.857 TL olan sözleşme bedelinin proje modellerine göre dağılımı aşağıda verilmektedir:
233 adet, yaklasik 86 milyar TL (~30 milyar USD) bedelli proje devam etmektedir. Bu cok ciddi bir rakamdir. Soyle bir referans vereyim:
2016 yili NATO raporuna gore, Turkiye’nin 2015 yilinda savunma harcamalarinda (EGM, MIT, vb guvenlik harcamalari sinifina giren harcamalar haric) ekipman alimlari icin ayirdigi para sadece 3,1 milyar USD’dir [2]. Bu bedelin icerisinde sadece yeni projeler degil rutin hale gelmis siradan ekipman alimlari da dahildir hatta.
Bu gozle bakarsak ve rutin alimlari da cikartirsak SSM, yaklasik 15 yillik ekipman alimina yetecek tedarik projesi yurutuyor demektir.
Evet buyuk ulkelere gore cok onemli bedeller gibi gorunmuyor olabilir gozunuze ama kendi butcemize gore ciddi rakamlardir.
Degisen tehdit seviyemiz, savunma sanayinde durgunluk tuzagi tehlikesi, bolgesel emellerimiz ve tatmin edici bir ilerleme sureci icin kisa surede bu rakamin yillik 7 milyar USD civarina yukseltilmesi gerektigini de yazimda [2] belirtmekteyim.
Adet bazinda bakildiginda yurt disi hazir alim + ortak uretim + uluslararasi konsorsiyum projeleri toplamin %22’sini olusturmasina ragmen, sozlesme bedeli bazinda bakildiginda toplamin %67’sine karsilik gelmektedir.
Hatta yurtici gelistirmelerdeki komponent bazinda yabanci katki payi da aciklanmis olsa bu oranin cok daha fazla oldugunu gorecegiz.
Bunlar da, soylenenin aksine, ne yazik ki, hala yurtdisina bagimlilik oranimizin cok yuksek oldugunu gostermektedir. Bu gelistirme projeleri tamamlanana kadar da devam edecektir.
Nitekim, saygin arastirma kuruluslarindan kabul edilen, Stockholm Uluslararasi Baris Arastirmalari Enstitusu (SIPRI) Subat 2016 tarihli arastirma [3] sonuclari da bu verileri dogrular nitelikte.
Arastirmaya gore Turkiye, 2011-2015 yillari arasinda tum dunyada en cok silah ithal eden 6. ulke konumunda. Hatta 2006-2010 arasinda dunyadaki tum silah ithalatinin %2,5’ini gerceklestirirken, bu oran 2011-2015 arasinda %3,4’e cikmis durumda. Yani ithalatta bir artis trendi soz konusu.
Bunlarin disinda, aciklanan projelerin surdurulen toplam projeler icerisindeki oranlarina bakilinca, cok sayida aciklanmak istenmeyen proje yurutuldugu anlasilmaktadir.
“SSM tarafından yürütülen ve 2015 yılı içerisinde sözleşmesi imzalanmış 21 projenin toplam 3.705.542.422 TL olan sözleşme bedelinin proje modellerine göre dağılımı aşağıda verilmektedir:”
2015 yilinda imzalanan projelere baktigimizda yurtici gelistirmenin bedel bazinda %85’e ciktigini goruyoruz ki bu cok iyi bir gelismedir.
Bu projeler icerisindeki komponent bazinda yabanci katki payi aciklanmadigi icin tam bir degerlendirme yapmak mumkun degildir. Ama olumlu bir yonelim oldugu da aciktir.
“2015 yılsonu itibariyle SSM tarafından yürütülen toplam 416 projenin 233 tanesi sözleşmeye bağlanmış olup, 183 tanesi henüz sözleşmeye bağlanmamıştır. Ayrıca, 2015 yılında 35 adet projeye ilişkin teklife çağrı dosyası yayımlanmıştır”.
183 tane sozlesmeye baglanmamis projenin sirada olmasi olumlu olarak gorunmekte.
Ancak yukarida da tanimlanan sinirli butce ve diger ulkelerle kiyaslandiginda yeterli olmadigi gorulen kalifiye insan gucu ile bu kadar cok projenin ne kadari hayata gecirilebilir endisesine de sebep olmakta.
“Istedigimiz her seyi yapabiliyoruz iste! Onu da yapalim, buna da baslayalim” heyecani ile tetiklenebilecek bir plansizlik, ulkenin bir anda proje ve prototip mezarligina donmesine sebep olabilecek buyuk bir tehlikedir.
RAPORDA YER ALMAYAN KONULAR
Ic Guvenlik harekatlarina (Terorle Mucadele) yonelik aksiyonlarin 2015 raporunda neredeyse hic yer almamasindan hareketle, Mart 2016’da yapilan SSIK toplantisina kadar konunun uzerine tatmin edici ve sonuc alici bir sekilde egilinmedigi tarafimdan degerlendirilmektedir.
Raporda Atmaca, Gezgin, vb. onemli muhimmatlarla ilgili bilgi olmamasini Kuvvet’in gizlilik talebinden kaynaklandigini degerlendirmekteyim.
SONUC
Faaliyet raporunda gizli bilgilerin aciklanmasini tabii ki beklememek lazim.
Ancak satir aralarini okudugumuz zaman, o “cok beklenen” atilim yilinin 2016 olmadigini gormekteyiz.
Turk savunma sanayi “durgunluk tuzagi” alarmi vermektedir. Bunu asmak icin; yapisal desikliklere gitmeli, savunma harcamalari ve yurt ici alimlar arttirmali, ihracat tesvik edilmeli, etki alanimizdaki ulkelerde yapilacak ihalelere firmalarimizin daha cok katilabilmesini saglamak icin ulkelerarasi savunma isbirliklerini arttirmaliyiz.
SSM kendi yol haritasina gore, beklenen kendi kendine mutlak yeterlilik ve ileri teknolojiye 2030 yilina kadar ulasacagimizi ongormektedir.
Bu, geriden gelip onundekilere yetismeye calisan bir Turkiye icin, kimilerinin uzulecegi kadar uzun bir sure degildir.
Sahsi gorusum; siyasi kararlilik, ekonomik buyumenin devam etmesi ve savunma harcamalarinin arttirilmasi durumunda %100 olmasa da, tatmin edecek seviyede ulasilabilir bir hedef oldugu yonundedir.
Etki bolgemizi genisletebilmek icin yakin ve orta-yakin bolgelerdeki devletlerle ulkelerarasi gorusmelerimizi arttirarak surdurmemiz olumlu bir gelismedir. Bu, konjonkturel gelismelerle kimi zaman kesintiye ugrasa da durgunluk tuzagina dusmemek icin kesinlikle devam etmesi gereken onemli bir konudur.
Cok sayida proje surdurulmektedir. Bu savunma sanayimizin gelecegi acisindan olumlu bir gelismedir. Tabii, proje mezarligina donmememiz sartiyla…
Devam eden projelerde yabanci bagimlilik oranimiz hala cok yuksek olup 2015’te artan yurtici proje gelistirme egilimimizin gelecek donemde pratikte de artmasini umuyorum.
Terorle mucadeleye destek konusunda 2015 yilinda gereken reaksiyon, ne yazik ki, verilememistir. Ancak medyada yer alan aciklamalardan 2016 yilinin farkli olacagini umit ediyorum.
Kaynaklar: